2014.07.17 12:30

“การควบคุมข้อมูลข่าวสารในประเทศไทยนับแต่รัฐประหาร 2557 (Information controls during Thailand’s 2014 Coup)” งานวิจัยโดย Citizen Lab มหาวิทยาลัยโทรอนโต แคนาดา Citizen Lab ได้ทดสอบการเข้าถึงเว็บไซต์ในประเทศไทยระหว่าง 22 พฤษภาคม – 26 มิถุนายน 2557 โดยใช้การทดสอบหลายวิธีเพื่อดูว่าผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตคัดกรองการเข้าถึงเว็บไซต์อย่างไร และวิเคราะห์การรวมศูนย์ของโครงสร้างพื้นฐานในการคัดกรองเนื้อหา

การควบคุมข้อมูลข่าวสารในงานวิจัยนี้พิจารณาจาก 1) การปฏิเสธเนื้อหาบางอย่าง เช่น การคัดกรองเว็บไซต์ 2) การขัดขวางการเข้าถึง 3) การทำให้ช้าลง 4) ความปลอดภัย 5) การสอดส่องข้อมูลเพื่อผลลัพธ์ทางการเมือง เช่น การสอดแนมบุคคลที่เป็นเป้าหมาย การควบคุมข้อมูลข่าวสารอาจจะเป็นได้ทั้งทางเทคนิคและการดำเนินการผ่านกฏหมายและแนวทางการกำกับดูแลอื่นๆ รวมถึงการกดดันอย่างไม่เป็นทางการต่อบริษัทเอกชน

การควบคุมข้อมูลข่าวสารสัมพันธ์กับเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้น เหตุการณ์สำคัญทางการเมือง ได้แก่ การเลือกตั้ง การชุมนุมประท้วง หรือความขัดแย้งอื่นๆ สำคัญต่อการควบคุมข้อมูลข่าวสาร และมีผู้เกี่ยวข้องหลายส่วน ไม่ว่าจะเป็นรัฐ บริษัทเอกชน หน่วยงานทางทหารหรืออาชญากรรม และกลุ่มประชาสังคม

นี่เป็นช่วงที่ข้อมูลข่าวสารมีคุณค่ามากที่สุด และถูกท้าทายมากที่สุดด้วย

ก่อนหน้านี้ Citizen Lab เคยทำงานวิจัยการควบคุมข้อมูลข่าวสารในประเทศไทยมาแล้ว โดยพบว่าการคัดกรองเว็บไซต์ของผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตในประเทศไทยนั้นไม่สอดคล้องกันอย่างมาก ตัวอย่างเช่นในปี 2007 จากการสุ่มเข้าเว็บไซต์ 1,700 url จากผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต 3 ราย พบว่า จำนวนเว็บที่ถูกบล็อคไม่เท่ากัน ส่วนในปี 2010 ซึ่งมีการประกาศใช้พ.ร.ก.ฉุกเฉิน จากการสลายการชุมนุม เว็บของฝ่ายตรงข้ามรัฐบาลถูกบล็อคเป็นจำนวนมาก และเช่นเดียวกับปี 2007 ที่การบล็อคของผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตแต่ละรายแตกต่างกัน

ผู้วิจัยทดสอบกลุ่มตัวอย่าง 433 url ด้วยผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต 3BB, INET และ ServeNet และทดสอบตัวอย่าง 4 เว็บไซต์ด้วย CAT และ TOT

ผลปรากฏว่ามี 56 เว็บไซต์ที่ถูกบล็อคจากผู้บริการอินเทอร์เน็ตทุกราย

เนื้อหาของเว็บไซต์ที่ถูกบล็อคมีเนื้อหาเกี่ยวกับการเมือง เช่น สื่ออิสระในประเทศ สื่อต่างประเทศที่มีเนื้อหาวิพากษ์วิจารณ์รัฐประหาร บัญชีผู้ใช้เครือข่ายสังคมออนไลน์บางรายที่เผยแพร่เนื้อหาต่อต่านรัฐประหาร รวมทั้งเครื่องมือหลบเลี่ยงต่างๆ เว็บไซต์การพนัน และอนาจาร ผลการวัดการคัดกรองเว็บของเครือข่าย:

• งานวิจัยนี้ทดสอบหลายวิธี ได้แก่ การวัดด้วยเว็บเบราว์เซอร์ VPN และ Proxy บนผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตต่อไปนี้ : 3BB (client-based and proxy-based tests) INET (VPN-based tests) ServeNet (VPN-based tests), CAT (proxy-based tests) และ TOT (proxy-based tests)
• การทดสอบด้วย VPN: จากการใช้ INET พบว่า บ่ายวันที่ 27 พฤษภาคมเป็นครั้งแรกที่เจอความพยายามบล็อคเว็บไซต์ โดยมีแบนเนอร์ขึ้นบนหน้าเว็บว่า ปิดชั่วคราวตามคำสั่งกองรักษาความสงบเรียบร้อย จากการทดสอบด้วยวิธีนี้ได้ผลว่า มีเว็บที่ถูกบล็อค 56 URL
• การวัดด้วยเว็บเบราว์เซอร์: พบ 33 URL จาก 433 URL ถูกบล็อค
• การทดสอบด้วยพร็อกซี: พบ 4 เว็บไซต์ที่ถูกบล็อค

ตอนท้ายของข้อสรุปในรายงานนี้ Citizen Lab ให้ความเห็นว่าเหตุการณ์ต่างๆ รวมถึง การรัฐประหาร นั้นมีหลายมิติ และเต็มไปด้วยพลวัต ความท้าทายด้านข้อมูลและการสื่อสาร จะมีพลเมืองและบริษัทเอกชนต่างๆ เข้าไปเป็นผู้เล่นด้วย คนเหล่านี้จะมีบทบาทสำคัญในการกำหนดสถานการณ์ไอซีทีในประเทศไทยในหลายเดือนข้างหน้านี้ Citizen Lab ก็จะเฝ้าดูพัฒนาการของประเทศไทย และจะรายงานข้อค้นพบใหม่ให้ทราบต่อไป

อ่านรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ ซึ่งมีรายละเอียดเกี่ยวกับวิธีวิจัยและผลการวิจัย ได้ที่เว็บไซต์ของ Citizen Lab

Citizen Lab เป็นศูนย์ทดลองแบบบูรณาการ ตั้งอยู่ที่ Munk School of Global Affairs แห่งมหาวิทยาลัยโทรอนโต แคนาดา Citizen Lab ศึกษาการควบคุมข้อมูล เช่น เครือข่ายการสอดแนม และการคัดกรองเนื้อหา ซึ่งกระทบต่อความปลอดภัยและความเปิดกว้างของอินเทอร์เน็ตซึ่งรวมถึงการคุกคามต่อสิทธิมนุษยชน Citizen Lab ทำงานกับ ศูนย์วิจัย องค์กรต่างๆ และปัจเจกบุคคลทั่วโลก และใช้ “วิธีแบบผสมผสาน” ซึ่งรวมทั้งการสืบสวนทางเทคนิค การวิเคราะห์ด้วยงานวิจัยภาคสนาม การวิจัยทางสังคมศาสตร์ และวิธีวิเคราะห์ทางกฏหมายและนโยบาย